• हाम्राे बारेमा
  • जब्स्/इन्टर्नशिप
  • सम्पर्क
Saturday, February 27, 2021
राशिफल
ENGLISH EDITION
SUBSCRIBE
भेटिएन
सबै नतिजा
Easykhabar : Get News Easily
  • मुख्य पृष्ठ
  • राजनीति
  • अर्थ
  • रोजगार
  • देश
  • विज्ञान प्रविधि
  • पर्यटन
  • प्रवास
  • विश्व
  • खेलकुद
  • विचार
  • स्वास्थ्य
  • मनोरन्जन
  • एक्सेस टिभी
  • मुख्य पृष्ठ
  • राजनीति
  • अर्थ
  • रोजगार
  • देश
  • विज्ञान प्रविधि
  • पर्यटन
  • प्रवास
  • विश्व
  • खेलकुद
  • विचार
  • स्वास्थ्य
  • मनोरन्जन
  • एक्सेस टिभी
Easykhabar : Get News Easily

थारु समुडायम, माघ ओ परम्परा

RN CHAUDHARY RN CHAUDHARY
January 3, 2020
जीवनशैली, विचार
A A
0
15
शेयर
0
हेरिएको
Share on FacebookShare on Twitter

छविलाल कोपिला ।

नेपाल चार वर्न, छट्टिस जाटके फुलवारि हो । यहाँ मेरमेरिक जाटजाटिनके आ—आपन किसिमके लवाइ खवाइ, चाल—चलन ओ टर—ट्युहार फेन अप्ने किसिमके बा । माघ थारु जाटिनके सबसे बर्का ट्युहारके रुपमे मान जाइठ् । यि ट्युहार खास कैके थारुनके लग लावा बरसके रुपमे लेजाइठ् । जहाँ लावा रिटि —ठिटि, ठाँट—बाँटके विसयमे गहिंर छलफल ओ एक बरसके लग लावा नियम भिट्टर बाँढजाइठ । माघ ट्युहारमे कुछ डिन काम करुइया सक्कु जाने छुट्टि फेन पैले रठाँ । उहेसे यिहिहे मुक्टि डिवसके रुपमे लेना चलन बा, लेनडेन, हिसाब किटाव लगाके सक्कु लावा साँटके हुइना हुइलक ओरसे यिहिहे कुछ मनैं आर्ठिक बरसके रुपमे फेन लेठाँ ।

माघ पच्छिउँहाँ थारु समुडायके टिउहार हो । थारुन नन्हें आउर समुडायक मनै अस्कल माघ मने लग्लक बिल्गैठाँ । आउर समुडाउक मनै माघहे माघे संक्रान्ति, मकर संक्रान्ति कठाँ । मगर समुडायक मनै माघे सकराटी कठाँ । दाङसे पुर्वक कुछ जिल्लक मनै माघहे खिचरा फेन कठाँ । मनो कुछ बरस यहाँेर माघहे माघी कैह्के कहट फेन सुन मिलठ् । मुले माघी कहाँसे आइल या कौन समुडायक मनै मन्ठाँ पटा नै हो । यि एकठो भ्रम बा । थारुनके मौलिक टिउहार माघ हो माघी नै हो । माघ भारि ट्युहार हुइलक ओरसे मास—मछरि मर्ना ओ खैना फेन स्वभाविक हो । ट्युहार अइनासे पहिले सामा फेन ओत्रे करे परठ् । काठि—पाटा एक अँठ्वार पहिले जुटल रहठ् कले मछरि मारक लग फेन कुछ डिन पहिले टयारिमे जुटल रठाँ । मच्छि मर्नासे कुछ डिन पहिले कुलुवा, खोल्वामे झुक्का डारके रखैना चलन रहे । अभिन फेन कुछ ठाउँमे यि चलन कायमे बा । झुक्का डर्नाहे ‘भ्युँरा—डर्ना’ फेन कठाँ ।

असिके थारुनके माघ यि मच्छि मराइसंगे ढम्रु, ढमार गैटि सरु हुइठ् । काठि कराइ, पाटा टुराइमे फेन ढम्रु ओ ढमारके संकेटिक माघके झलक डेहठ् । पहिले आपन जिम्डारके घर रैटिन काठि—पाटा टुरे जाइट् । ओइनके मान मर्जाडमे खाइट्—पियट् ढमार सुरु हुइठ् । दाङ लगाके आउर ठाउँमे मघौटा नाच फेन प्रचलन बा । माघ लच्क्याइट जब मच्छि मर्ना सरु हुइठ् टे ठँरिया बठिनियन मघौटा गिटसंगे नाच नच्ना फेन सरु हुइठिन् । टब से ४—५ डिन सम्म ढमढाम नाँचगान कर्ठां । नाँचबेर मन्ड्रा, झाल, कस्टार बजाके छाटा ओर्हके नच्ठाँ । मघौटा नाँच नाँचबेर यि मेर के गिट गइठ ः

‘सखि ए हो ! माघक पिलि गुरि गुरि जाँर सखिय हो
कहाँ मैं लगैबु आम इमिलिया रे हाँ,
कहाँ लगैबुँ
सखि ए हो ! कौन पानि छिटुँ ढनि डाँर सखि ए हो !

ढमार पाछे मघौटा नाच माघके बिशेष मान्जाइठ् । मुले, डेउखरके सन्डर्भमे माघके नाउँसे नाच नच्ना चलन नै हो । जब गाउँक ठाँट—बाँट ओरैहिन टे ‘संग मिलाइ’ या माघ अइनासे पहिले ‘संग छुटाइ’ चुक्किमे भर झुम्रा नाच नच्ठाँ । जौन आउर चुक्किमे फेन राहरंगिट संगे यि नाच नच्जाइठ् ।

पुसके अन्टिम डिन सिकार, मच्छि मर्ठां । यि डिनहे ‘सुवर—मर्ना’ डिन कठाँ । थारु समुडायमे सिकारमे सुवर बिसेस सिकारके रुपमे लेठाँ । माघमे फेन सुरिक सिकार जो नौजाडि सिकार हुइलक ओरसे यि डिन ‘सुवर—मर्लक’ डिन पर्लक हुइ । सक्कर्हिसे झुक्का डारके रखाइल मच्छि ओ सिकार मर्ना ओ संझाके आपन—आपन साठ—संघरियन संगे माघ मन्ना ओस्टक ककन्डारके घर गाउँ भरिक मनैं जम्मा हुके मन्ड्रक टालमे ढम्रु गैठाँ । ढमार राटभर गैठाँ । ककन्डरान अँगनामे ढनि जराके उहे ढनिक आगि टप्ना ओ भुरा गोल्रक जाँरसंगे ढम्रु गैठाँ । गाइबेर खास कैके डइ बगालमे बँटकै गैठाँ । एक बगाल उठैठाँ टे डोसर बगाल पकरठाँ । असिके ढम्रु कच्चे आँख बिहानसम गैना चलन बा । ढम्रुक् कुछ अंश असिन बा:

‘उजरल डिहवा संख पिपरहवा,
जेहिँ टिर बटाँ सिरमल जोगिया,
एक रुप जोगिया, सय रुप बसिया
जोगियक बसिया सुनटि सुहावन ।।

अस्टक जन्नि मनैं राटके ढिक्रि÷रोटि बनैठाँ । भिन्सारे हुइ टे ढम्रु, मन्ड्रा बजैटि, लडिया, कुलुवा, खोल्हवामे लहाइ जैठाँ । थारु समुडाय प्रकृटि पुजक हुइलक ओरसे माघक डिन ‘कुवाँरवर्टि’ (जलडेवी) से आपन डःख, सुख ओ आपन मागन कैना डिनके रुपमे मन्ठाँ । जब लहाइ लग्हिं टे टुपसे बुरके आपन मागन मग्ठाँ । असिके मागन कैलसे माग पुरा हइठ् कना जनविस्वास बा । ओत्रकिल नै आझुक डिनसे लावा लावा लुग्रा फेर्ना डिनके रुपमे लेजाइठ् । बरसभर पुरान—चिरान लुग्गा घल्लेसे फेन आजुक डिन लावा लुग्गा घल्ना मजा डिन मन्ठाँ ।
माघ लहान स्वस्ठके डृस्टिकोनसे बैग्यानिक बिल्गाइठ् । जार महिना हुइलक ओरसे मनै महिनौं नै लहैले रठाँ । जेकार कारनसे छाला रोग खाज, खुज्लि लगायट कपारिमे चिल्लर, लुग्रामे चिल्लर पर्ना ढेर सम्भावना बिल्गाइठ् । मुले, माघक डिन लहैहि पर्ना हुइलक ओरसे सारिरिक सरसफाइके डृस्टिकोनसे फेन उपयुक्ट मानजाइठ् ।

यि डिन मनैं आपन बरसभरिक गल्टिके आट्मालोचना ओ अइना डिनमे आपन सुख सान्टिके साठ डिन कटैना योजनाके चिन्टन कैठाँ । यडि कोइ नम्मा समयसे डःख विमार परल् बा, कोख बाँझि पर्के लर्का नैहुइठाँ या कौनो समस्यामे परल बा कलेसे आपन इच्छापुरके लग मनौटा फेन कैठाँ । मनौटामे स्वेच्छासे बासन मुर्गा, प¥यौना या कौना चाज पुज्ना बाचा कैले रठाँ । ३ या ५ बरसके डिवाँ अन्सार पुज्ठाँ मनौटा करुइयन ।

लहाइ जाइबेर पिठा या चौरक टिका ओ टिलके काठि फेन लेके गैल् रठाँ । थारु समुडायमे उज्जर टिका लगैना चलन बा । उज्जर टिका सान्टिके प्रटिकके रुपमे मान्जाइठ्, चोखा या पवित्रा वस्टके रुपमे फेन चिन्जाइठ् । उज्जर टिका पारडर्सिटा फेन हो । उज्जर जहाँ कौनो फेन डाग लागल कलेसे अल्गठ्ठे बिल्गैना हुइलक ओरसे माघ लहाके कौनो फेन गल्टि नै कैना जौन सपठ खाजाइठ् । यिहे सपठके प्रटिकके रुपमे यि उज्जर टिका लगैना चलन चल्लक हुइ कना अन्मान लगाइ सेक्जाइठ् । आउर डिन आउर काठिक आगि टप्लेसे फेन माघेम टिलले आगि टप्न चलन बा । टिलके आँगि पविट्टर मानजाइठ् । उहेसे टिलके आगि टप्लेसे आपन मन फेन पविट्टर हुइलक महसुस कैठाँ।

लहाके आके सबसे पहिले ‘निस्राउ’ निकर्ठां । चाउर, उर्डक डाल ओ नोन निकर्नाहे ‘निस्राउ’ कहर््ना कठाँ । निस्राउ कर्हेबेर बिजोर उँज्रा निकार जाइठ् । जस्टे पाँच उँज्रा चाउर, पाँच उँज्रा उर्डक डाल ओ पाँच उँज्रा नोन कर्हठाँ । या टिन÷टिन किटो साट÷साट उँज्रा चाउर, डाल ओ नोन फेन कार्हे सेक्ठाँ । असिके कर्हलक चाजहे ‘निस्राउ’ कैह्जाइठ् । निस्राउ आपन चेलिबेटिनके नाउँ निकारजाइठ ओ पाछे उहे निस्राउ आपन चेलिबेटिनहे डेहे जैना चलन बा । निस्राउमे आउन औकाट हेरके कुछ ठपके फेन डेठाँ । निस्राउ नै निकारटसम भुँख्ले रहे परठ् ।
निस्राउ कार्हके सबसे पहिले आपन जलम् डेहल डाइ—बाबनहे ढोक लागके आर्सिवाड लेठाँ । डाइ बाबा नै रलेसे घरक गढरियाइक आर्सिबाड लेठाँ । ओस्टक नाट अन्सार ढोक लाग्टि खानपिन फेन सरु हुइठ् । आझुक डिन, डिनभर सेवा—सलाम लग्टि माघ मन्ना चलन बा । आझुक खान—पिन डिन केक्रो आपन पडिय जिम्मेवारि रोकटोक नै रठिन । कमुइयाँ, किसान, जिम्डार, रैटि जे रहलेसे फेन खुलके माघ मन्ठाँ । कौनो कामके फेन बन्डेज लगाइल् नै रहठ् । स्वेच्छा आपन साठ संघरिया, नाट नट्कुरन घर जाके माघ माने सेक्ठाँ । आझ मनै किल नाहि, घरेम् पालल्, सुवर, भेंरि—छेग्रि, गोरु—भैंस फेन छुट्ट रठाँ । कौनो घरक है खैलाँ कलेसे फेन ओकर आममाफि रहठ् । मुले, यि छुट्ट छोर्ना चलन कुछ बरस यहोंर कुछ कम हुइल बा । यि समयके माग फेन हो । काल्हिक अवस्ठामे जा जैसिन रहलेसे फेन आझुक अवस्ठामे छुट्ट छोर्नसे बहुट नोक्सान हुइना हुइल ओरसे गोरु—भैस, छेग्रि, भेंरि छोर्नामे रोक लगागैलक हो ।

माघ मनुइयनके लग सुरिक सिकार, मुरैक काठा मिलाइल् सिकार, मेंवक अँचार, छोह्रा आलुक चट्नि, अन्डिक जाँर ओ नमकवा ढिक्रि खास हो । आझुक डिन छोट—छोट लर्कनके लग सैयर रठिन् । घर—घर ढिक्रि मग्ना चलन रहे । लर्का ‘माघ माने अइलि, डसिया—डेवारि ।’ कैह्के गोह्राइट टे घरक गढनियाँ सक्कु लर्कनहे एक÷एक, डइ÷डइठो ढिक्रि डेहे पठाइठ् । लर्का कुड्गटि डोसर घर जाइट् । यि क्रम फेन डिनभर चले । लर्का ढिक्रि मग्ना, भारि मनैभर जाँर पिना ओ ढमार गैना चलन बा । मुले लर्का ढिक्रि मागे जैना चलन अस्कल हेरैटि जाइटा । ढमार गउइयनके संख्या फेन घट्टि जाइटा ।

डोसर डिन खिच्रहवा । यि डिन खिच्रि पकैना ओ खैना हुइलक ओरसे खिच्रहवा कलक हो । खिच्रि उर्डक डाल, चाउर, नोन, बेसार, घ्यू या टेलमे पकाजाइठ् । खिच्रि पकाके खैलक अर्ठ हो जिम्डार, रैटि, किसान, कमुइयाँ, ओर्गिनियाँ, छेग्रहवा, बर्डिवा, भैंसरवा जे रहलेसे फेन आझुक डिन सक्कु समान रहलक मानजाइठ् । किहुहे पडिय विभेड नैरहठ् । सक्कु जाने स्वटन्ट्रा रुपमे बोले पैना, कहे पैना अढिकार फेन आझ रठिन् ओ खुलके छलफलमे सहभागि हुइठाँ । उहे ओरसे आझुक डिन खिच्रि खाके घरभिट्टर छलफल कैजाइठ् ।

घरभिट्टर के, का ? जिम्मा लेना, भोज कैना, छारा कैना, घर फुट्ना, अढिया बटैया, लेना—डेना, बरसभरिक रिसावाडि मिलैना, लेनडेनके हिसाब—किटाब कैना लगाके विसयमे छलफल हुइठ् ओ मिलान फेन कैजाइठ् । पहिले डिनमे कमुइयाँ, रैटिन आपन जिम्डरान घर करैक मड लेके माघ डिवानि करे जाइट् । अस्कल करैक मड नै लैगैलेसे फेन सल्लाहसे खानपिन कैना ओ एक बरसके लग लग्ना छोर्ना निर्नय हुइठ् । जब निर्नयमे पुग्हिं टे सेवा सलाम लागके आपन प्रटिबड्ढटा जाहेर कैहिं । असिन कामके सम्झौटा थारु समुडायमे अलिखिट रहठ् । जौन सम्झौटा एक बरसके लग रहठ् ओ डोसर माघ पाछे स्वटः ओराजाइठ् ।

टिसर डिन ‘भुरा खेल’ । भुरा खेल कलक गाउँभरिक किसान, जिम्डार, रैटिनके सझिया खेल हो । जहाँ बिटल एक बरसके काम काजक समिच्छा हुइठ् । कमिकमजोरि ओ मजा कामके मूल्याङ्कन हुइठ् । ओ लावा साँटके लावा अगुवा, लावा निटि नियम फेन बनठ् । कुलुवा, भर्वा, छारा बोक्ना, लावा ककन्डरवा (बरघर), अघरिया, पन्हेरुवा, चौकिडरवा, चिरकिया चुन्ना काम फेन आझु हुइठ् । आझुक डिनहे भारि महटवके साठ हेरजाइठ् । का करे कि आझुक डिन लावा निटि—नियम बनाके लावा गँरनेटा फेन चुन्ना रहठ् । यि चुन्ना कलक एक बरसके लग सफल, योग्य नेटा छनौट कैना हो । जे सकुसल अगुवाइसे गाउँमे विकास, नेंग्ना डग्गर, कुलुवा भर्वा मजा बने ओ खेटिपाटिमे लिरौसि हुए कना महाटवाकान्छ बोक्ले रठाँ ।

जब रस्टि—बस्टि बनि, टब यहोंर ‘संग—मिलाइ’ चुक्कि खैना चलन फेन बा । चुक्किमे खानपिन संगे राहरंगिट कैना चलन बा । असिके एक आपसमे मिलजुलके सड्भावके ट्युहार हो माघ । बरसभरिक रिटि—ठिटि, निटि नियम बनैना डिन हुइलक ओरसे लावा बरस फेन हो।

शेयर 15Tweetपठाउनुस् पठाउनुस्

सम्बन्धित शीर्षकहरु

झापा काण्ड : बिद्रोहमा बुटन चौधरीको हत्या गरियो

झापा काण्ड : बिद्रोहमा बुटन चौधरीको हत्या गरियो

December 4, 2020
माफियाको वकालत गर्ने कम्युनिष्ट सरकार !

माफियाको वकालत गर्ने कम्युनिष्ट सरकार !

August 24, 2020
उत्पीडित वर्गको राजनीतिक शक्ती, सत्ता की पहिचान र स्वाभीमान

उत्पीडित वर्गको राजनीतिक शक्ती, सत्ता की पहिचान र स्वाभीमान

August 20, 2020
२६ औं विश्वआदिवासी दिवस र नवलपुरका आदिवासी जनजातिहरुको अवस्था

२६ औं विश्वआदिवासी दिवस र नवलपुरका आदिवासी जनजातिहरुको अवस्था

August 10, 2020
वास्तविक शुद्रता के हो?

वास्तविक शुद्रता के हो?

July 21, 2020
 कुमारीत्व: कति भ्रम कति सत्य ?

 कुमारीत्व: कति भ्रम कति सत्य ?

June 24, 2020
नेल्सन मण्डेलाको १० विचार, तपाईको सफलताको सुत्र बन्न सक्छन्

नेल्सन मण्डेलाको १० विचार, तपाईको सफलताको सुत्र बन्न सक्छन्

April 18, 2020
भ्रमणबर्ष स्थगित गरेर भ्रष्टाचार बर्ष सुरु गरेकोमा ओली र प्रचण्डलाई नायकले लेखे खुल्लापत्र

भ्रमणबर्ष स्थगित गरेर भ्रष्टाचार बर्ष सुरु गरेकोमा ओली र प्रचण्डलाई नायकले लेखे खुल्लापत्र

April 4, 2020
अर्कोमा जानुहोस्
प्रहरीलाई ठुलो सफलता : ३ जना गैंडा तस्कर पक्राउ

पेस्तोल र गोली सहित २ जना पक्राउ

Discussion about this post

Access TV

Currently Playing

Follow Us

लोकप्रिय शिर्षक

  • थारु कल्याणकारिणी सभालाई राजनीतिक दलमा परिणत गर्न बहस सुरु

    थारु कल्याणकारिणी सभालाई राजनीतिक दलमा परिणत गर्न बहस सुरु

    234 शेयर
    शेयर 94 Tweet 59
  • रेशम चौधरी रिहाई गराउन सहयोगको याचना

    94 शेयर
    शेयर 38 Tweet 24
  • वल्र्डलिंकको नयाँ योजना, महिनाको ७९९ मै टिभि र १० एमबीपीएस इन्टरनेट

    76 शेयर
    शेयर 30 Tweet 19
  • रेशम चौधरीको सपथग्रहण २ वर्ष पुरा; लाल आयोग भन्छ अन्याय भयो

    68 शेयर
    शेयर 27 Tweet 17
  • संसद बिघटन बिरुद्ध जसपाको तेस्रो चरणको आन्दोलन घोषणा

    57 शेयर
    शेयर 23 Tweet 14

Explore the EASYKHABAR

द.नं. : ८६१ /०७५-७६
एक्सेस मिडिया  प्रा.लि.
सम्पादक: ओम  संग्राम

Follow us on social media:

Contact Us:

  • PATAN, LALITPUR, NEPAL
  • 01-5528320
  • For Advertisement
  • 9849669768
  • easykhabaronline@gmail.com
  • marketing.easykhabar@gmail.com
  • article.easykhabar@gmail.com

Quick Navigation

देश          प्रवास          राजनीति  

अर्थ          विचार           खेलकुद 

विश्व          विज्ञान        मनोरन्जन 

शिक्षा       पर्यटन           रोजगार 

साहित्य   जीवनशैली     अन्तर्वार्ता

©2014-2021 Copyright Access Media Pvt.Ltd. All rights reserved.Terms of Service Privacy Policy. - श्रोतहरु खुलाइएका बाहेक इजीखबरमा प्रकाशित सम्पूर्ण सामग्रीहरू एक्सेस मिडिया प्रा.लि. का सम्पत्ति हुन् । यसमा प्रकाशित कुनै पनि सामग्रीहरू छापा, विद्युतीय, प्रसारण वा अन्य कुनै पनि माध्यमबाट पुनःप्रकाशन वा प्रसारण गर्नुअघि अनुमति लिनुहुन अनुरोध छ ।

भेटिएन
सबै नतिजा
  • समाचार
  • देश
  • प्रदेश समाचार
  • विश्व
  • प्रवास
  • खेलकुद
  • स्वास्थ्य
  • राजनीति
  • अर्थ
  • मनोरन्जन
  • विचार
  • पर्यटन
  • विज्ञान प्रविधि
  • अन्तर्वार्ता
  • एक्सेस टिभी

©2014-2021 Copyright Access Media Pvt.Ltd. All rights reserved.Terms of Service Privacy Policy. - श्रोतहरु खुलाइएका बाहेक इजीखबरमा प्रकाशित सम्पूर्ण सामग्रीहरू एक्सेस मिडिया प्रा.लि. का सम्पत्ति हुन् । यसमा प्रकाशित कुनै पनि सामग्रीहरू छापा, विद्युतीय, प्रसारण वा अन्य कुनै पनि माध्यमबाट पुनःप्रकाशन वा प्रसारण गर्नुअघि अनुमति लिनुहुन अनुरोध छ ।

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password? Sign Up

Create New Account!

Fill the forms bellow to register

All fields are required. Log In

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In

Add New Playlist